Czasowniki modalne w języku norweskim
Na każdym kroku spotkasz się z czasownikami modalnymi. Jest ich tylko pięć, więc szybko je zapamiętasz. Poznaj zasady ich użycia w zdaniu.
Czy znasz te wszystkie czasowniki?
å kunne – kan
å ville – vil
å måtte – må
å burde – bør
å skulle – skal
Ich zastosowanie wraz z przykładami znajdziesz poniżej, ale zacznijmy od tego, jak budować z nimi zdania.
Konstrukcja
modal hjelpeverb + verb i infinitiv
Po czasownikach modalnych używamy czasownika w bezokoliczniku bez å, np:
- Jeg vil vite mer.
- Chcę wiedzieć więcej.
Zauważ, że czasowniki modalne mają nieregularną formę czasu teraźniejszego, więc nie dodajemy do nich końcówki -r.
Kunne
Czasownik kunne jest jednym z pierwszych, które słyszy się na kursach norweskiego:
- Kan du snakke norsk?
- Czy umiesz mówić po norwesku?
Kunne używamy w pytaniach o pozwolenie, możliwość lub umiejętność zrobienia czegoś, np:
- Kan jeg spille fotball?
- Czy mogę pograć w piłkę?
- Kan Sven kjøre bil?
- Czy Sven umie jeździć / może jechać samochodem?
- Kan jeg få en kopp te?
- Czy mogę dostać filiżankę herbaty?
Na pytania z kan możesz odpowiedzieć krótko:
- Ja, det kan jeg.
- Tak, potrafię/umiem/mogę.
- Nei, det kan hun ikke.
- Nie, nie potrafi /nie umie / nie może.
Ville
Ville jest czasownikiem grzecznościowym. Używamy go w zdaniach wyrażających wolę i chęć, np:
- Vil du være med på kino?
- Czy chcesz pójść ze mną do kina?
- Vil du ha te eller kaffe?
- Czy chcesz herbatę czy kawę?
- Merete vil gjerne reise til Bodø.
- Merete chętnie pojedzie do Bodø.
Na pytania z vil też można odpowiadać krótko:
- Ja, det vil jeg.
- Tak, chcę.
- Nei, det vil jeg ikke.
- Nie, nie chcę.
W odpowiedziach twierdzących, często dodaje się gjerne:
- Det vil jeg gjerne.
- Chętnie / Z radością.
Måtte
Måtte jest używane, by wyrazić przymus, konieczność lub obowiązek.
- Du må høre på pappa.
- Musisz słuchać taty.
- Jeg må endelig lære meg norsk.
- Muszę wreszcie nauczyć się norweskiego.
- Olav må gå på jobb hver dag.
- Ulav musi chodzić codziennie do pracy.
Zdania przeczące z użyciem måtte mogą czasem sprawić trudność.
- Han må ikke gå.
- On nie może iść.
- Du må ikke røyke.
- Nie wolno Ci palić.
Må ikke nie oznacza więc “nie musisz”, ale jest mocnym wyrażeniem zakazu i ma podobny (ale mocniejszy) wydźwięk do kan ikke.
Żeby wyrazić polskie “nie musisz” po norwesku, można użyć czasownika trenge.
- Han trenger ikke å gå.
- On nie musi / nie potrzebuje iść.
Z tego powodu w krótkich odpowiedziach z måtte musimy dodać jedno zdanie:
- Ja, det må jeg.
- Tak, muszę.
- Nei, det må de ikke.
- Nie, nie wolno im.
- Nei, det trenger dere ikke.
- Nie, nie musicie.
Burde
Burde jest najrzadziej używanym czasownikiem modalnym wśród początkujących. Jest on za to powszechnie używany na tablicach informacyjnych, w przepisach prawnych oraz gdy chcemy dać komuś poradę, np:
- Du bør ikke røyke.
- Nie powinieneś palić.
- Han bør spise bare sunn mat.
- On powinien jeść tylko zdrowe jedzenie.
- Sigrid hoster så mye, hun bør gå til legen.
- Sigrid kaszle tak dużo, powinna iść do lekarza.
Krótkie odpowiedzi:
- Ja, det bør du.
- Tak, powinieneś.
- Nei, det bør dere ikke.
- Nie, nie powinniście.
Skulle
Tego czasownika używamy do wyrażania przyszłości. Możesz przeczytać o nim więcej w ćwiczeniu Kristin skal på skolen.
- Jeg skal dra til onkelen.
- Pojadę do wujka.
- Ja, det skal jeg.
- Tak, pojadę. (w tym kontekście)
- Nei, det skal jeg ikke.
- Nie, nie pojadę. (w tym kontekście)
Ćwiczenie
Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania.
Jeg bør kjøpe blomster, tenker Isak. Han står på plattformen og kan ikke vente på toget. Må det være så forsinket hver dag? Det bør komme til rett tid minst en gang. Isak vil ikke komme for sent igjen. Den gangen er det en viktig date og Isak vil gjøre et godt inntrykk.
Når toget endelig kommer, trenger Isak ikke å se etter en plass. Han setter seg og vil lese avisa, men det er for høyt på toget. Isak føler at han bør slappe av, men han kan ikke. Foran sitter det en far med ei datter. Mannen sier til barnet: Du må ikke slikke på skitne fingrer.
Isak trenger ikke å høre på det så han tar på seg hodetelefoner, lukker øynene og glemmer om verden utenfor.
- Bør Isak kjøpe blomster?
Ja, det bør han. - Bør toget være forsinket?
Nei, det bør det ikke. - Vil Isak være punktlig?
Ja, det vil han. - Vil han gjøre et dårlig inntrykk?
Nei, det vil han ikke. - Må han se etter en plass?
Nei, det trenger han ikke. - Kan han lese avisa?
Nei, det kan han ikke. - Kan Isak slappe av?
Nei, det kan han ikke. - Kan jenta slikke på skitne fingrer?
Nei, det må hun ikke. - Må Isak høre på det?
Nei, det trenger han ikke.
Tłumaczenie
Powinienem kupić kwiaty, myśli Isak. Stoi na peronie i nie może doczekać się na pociąg. Czy on musi się tak spóźniać codziennie? Powinien chociaż raz przyjechać na czas. Isak nie chce znów się spóźnić. Tym razem jest to ważna randka i Isak chce zrobić dobre wrażenie.
Gdy pociąg w końcu nadjeżdża, Isak nie musi szukać miejsca. Siada i chce poczytać gazetę, ale w pociągu jest zbyt głośno. Isak czuje, że powinien się odprężyć, ale nie może.
Naprzeciwko siedzi ojciec z córką. Mężczyzna mówi dziecku: Nie wolno Ci oblizywać brudnych palców.
Isak nie potrzebuje tego słuchać więc zakłada słuchawki, zamyka oczy i zapomina o świecie wokół.
- Czy Isak powinien kupić kwiaty?
- Czy pociąg powinien się spóźniać?
- Czy Isak chce być punktualny?
- Czy chce zrobić złe wrażenie?
- Czy musi szukać miejsca?
- Czy może czytać gazetę?
- Czy Isak może się odprężyć?
- Czy dziewczynka może oblizywać brudne palce?
- Czy Isak musi tego słuchać?
Ułóż teraz własne zdania z użyciem czasowników modalnych. Jeśli będą dotyczyły Twoich codziennych spraw, to łatwiej je zapamiętasz.
Twój komentarz
Komentarze:
Czy-
„kan sammenlignes med.”
można przetłumaczyć na-
„zostanie przyrównany do”?
Tak.
kan sammenlignes med – może być porównane do/z
a “kan” na- “zostanie”?
Tak, jak pisałem w ćwiczeniu, kan nie jest takie definitywne. Wyraża możliwość, nie rozkaz.
Nei, det bør dere ikke. – Nie, nie powinnaś
Tutaj chyba jest (o ile dobrze myślę błąd), ponieważ dere to wy, a nie ona i powinno być “nie powinniście”. Dobrze myślę? Proszę o wytłumaczenie.
Dzięki za czujność:)
we wszystkich odpowiedziach jest najpierw czasownik a potem zaimek osobowy ale w zdaniu “Issak føler at han bør slappe av,men han kan ikke.” Czy można to dowolnie przestawiać?
chodzi mi o druga część zdania
Zerknij do artykułu Zmiana szyku zdania. Mam nadzieję, że to Ci wyjaśni.
Zastanawia mnie zdanie
„Isak føler at han bør slappe av, men han kan ikke”,
czy można je tak skonstruować, by było w nim mniej podmiotu? Czy Norwegowie tak budują zdania?
Dobre pytanie. Możesz pominąć ostatni podmiot “…men kan ikke“. Z reguły zawsze musi być podmiot, ale w dwóch zdaniach równorzędnych, gdy w obu jest ten sam podmiot, można go w drugim zdaniu pominąć. To dotyczy tylko krótkich zdań, gdzie podmiot jest oczywisty.
Dziękuję mądra nocna sowo za nową lekcję pozdrawiam serdecznie.
Super lekcja :)
Han står på plattformen og kan ikke vente på toget. – Stoi na peronie i nie może doczekać się pociągu.
adn. Gdym chciał powiedzieć np. ; On nie może czekać dłużej na pociąg lub On nie może czekać tam na pociąg
Czy po norwesku to/te zdanie/a brzmiało/y by tak ;
Han kan ikke vente på toget videre. Han kan ikke vente på toget her-hit. Jeśli nie zrobiłem w tych norweskich zdaniach błędu, to gdzie jest klucz do interpretacji jw. ( cytat)- i nie może doczekać sie na pociąg .
Z góry dziekuje za odpowiedź .
Czekać, doczekać, przeczekać, wyczekać, odczekać, zaczekać… Zauważ, że to wszystko są pochodne tego samego słowa. Tłumacząc między dwoma językami, trzeba brać pod uwagę cały kontekst i tak dobierać słowa, by jak najlepiej brzmiały one w docelowym języku. W tym wypadku nie powiedziałbyś “on nie może czekać na pociąg”, bo byłoby to w kontekście, że nie ma takiej możliwości. W moim tekście chodziło o to, że “nie może się doczekać” i tak też napisałem.
W języku polskim mamy mnóstwo przedrostków w czasownikach. Zmieniają one znaczenie wyrazów czasem mniej, czasem bardziej, a czasem wynikają one z pozostałości po starych zasadach. Bardzo rzadko można takie przedrostki przełożyć bezpośrednio na inne języki. Dlatego tak często podkreślamy w naszych artykułach, że nie tłumaczenie jest ważne (nauka języka to nie nauka tłumaczeń) tylko zrozumienie zakresu znaczeniowego słów.
A to tylko mowa o przekładzie (“tłumaczeniach”). Interpretacja to zupełnie inna i jeszcze bardziej osobista sprawa.
Czy jest poprawna odpowiedz do pytania: Må han se etter en plass? Nei, de må han ikke. Myslalam, ze lepiej uzyc tutaj: Nei, det trenger han ikke.
Masz rację. Właśnie trenger mieliśmy w tym przykładzie przećwiczyć. Ono jest bardziej poprawne niż må, które w mowie potocznej też czasem pojawia się w tym kontekście. Dzięki za komentarz.
Czy orzeczenie w języku norweskim ‘zachowuje się’ tak, jak w niemieckim, tj. zawsze zajmuje drugie miejsce w zdaniu? Czy ikke absolutnie zawsze stoi przed dopełnieniem zdania? Nie potrafię tego do końca rozgryźć ;)
Nie czuję się specjalistą od języka niemieckiego, nie będę więc porównywał. Orzeczenie w norweskim z reguły jest na drugim miejscu (jeśli orzeczenie jest złożone, to na drugim miejscu jest łącznik, a na piątym orzecznik). Podstawy szyku znajdziesz w Budujemy najprostsze zdania.
Ikke to bardziej skomplikowana sprawa, pisałem o niej w kategorii Rozwijam w Gdzie wstawić “Ikke”?. Jednak w norweskim jest taka zasada, że od każdej zasady są wyjątki. ;) Zawsze znajdzie się sytuacja, gdy ktoś powie coś zupełnie inaczej niż jakakolwiek zasada pozwala. Uroki dialektów.
WIELKIE DZIEKI ,bardzo przydatna lekcja.
Witam
czy teraz jest poprawnie?
Vil du være med meg på kino?
Meg w tym wypadku jest niepotrzebne. Å være med jest wyrażeniem, które ciężko przetłumaczyć na język polski. Oznacza “dołączyć, pójść, być, uczęszczać, brać udział” itp.
Fajne są te Wasze lekcje! :-)
W niemieckim rzeczywiście orzeczenie (czasownik) stoi zawsze na drugim miejscu. I potwierdzam, że i tutaj od każdej reguły znajdzie się wyjątek. Niemiecki i norweski są bardzo podobne do siebie. :-)
Jaka radość, kiedy wszystko poprawnie :) Dzięki waszym warsztatom.
Kasiu, a jaka dla nas to radość! Ciekawe kiedy reszta tu zawita. ;-)
Szogun pozdrawia wszystkie “nocne sowy” :) z urlopu w PL. Uczcie sie pilnie. Ta nauka nie pòjdzie w las! :)
No właśnie Szogun. Tu się wszyscy uczą, a nie tylko imprezują. ;-) Czekamy na Ciebie. :)
Mam pytanie odnośnie modalnych: w gramatyce “Norwegian: an essential grammar”Åse-Berit i Rolf Strandskogen wymienione są jeszcze: får i tør jako czasowiki modalne. Jak to z nimi jest????
Oczywiście mają rację. Te dwa słowa też zalicza się do modalnych, ale funkcjonują trochę w inny sposób. Po å tørre można używać czasownika w bezokoliczniku z lub bez å (Lexin podaje z, a UiO bez). Å få jest bardzo wieloznacznym słowem. Gdy użyjesz go w znaczeniu “być przymuszonym do” lub “mieć pozwolenie na”, to zachowuje się, jak czasownik modalny. W innych znaczeniach jest to zwykły czasownik. Z tych powodów nie tłumaczyliśmy tych słów na poziomie Zaczynam.
Dziękuję za wytłumaczenie:)
Chciałam zapytać, czy krótkimi odpowiedziami można również posługiwać się w czasie przeszłym?
Np. Nei, det trengte dere ikke.
Nei, det var jeg ikke.
Pozdrawiam :)
Pewnie. :)
To świetnie :) Dzięki bardzo!
Droga Sowo,
Mam problem z zaimkiem w krótkich odpowiedziach. Czy zawsze jest to zaimek osobowy w formie dopełnienia? Oczywiście poza zdaniami takimi jak: “Jeg må endelig lære meg norsk” gdzie występuje “nauczyć się”. Nie jestem pewna czy w sposób zrozumiały sformułowałam to zapytanie ;)
PS. Jestem z Wami od lipca i zaglądam tu codziennie – kawał świetnej roboty!!
Czy masz na myśli krótkie odpowiedzi takie jak:
Ja, det må jeg.
Nei, det må jeg ikke.
W tym wypadku powinien być zwykły zaimek osobowy (jak w każdym zdaniu prostym). Jeśli pytasz o inne zdania, daj proszę kilka przykładów.
Po wczytaniu się i próbie tworzenia własnych zdań, zagadnienie wydało mi się bardziej czytelne. Ale jak to bywa ze zgłębianiem tematu, pojawiły się kolejne wątpliwości :)
Do każdego czasownika przygotowałam dwa, trzy pytania. Jeżeli istnieje taka możliwość proszę o przeanalizowania i komentarz.
KUNNE
Kun han spille fotball? – Czy on może pograć w piłkę?
Ja, det kan hun – Tak, (on) może
Nei, det kan hun ikke – Nie, (on) nie może
VILLE
Marte vil gjerne reise til Tau. – Marte chętnie pojedzie do Tau.
Vil Marte gjerne reise til Tau? – Czy Marte chętnie pojedzie do Tau?
Ja, det vil hun gjerne. – Tak, chętnie.
Måtte (tu mam największe trudności)
Du må kle på deg! – Musisz się ubrać!
Må jeg kle på meg? – Czy muszę się ubrać?
Ja, det du må. – Tak, musisz.
Ja, jeg må. – Tak, muszę.
Nei, det trenger du ikke. – Nie, nie musisz.
Nei, trenger jeg ikke (czy raczej: Nei, det trenger jeg ikke) – Nie, nie muszę
Burde
Bør du spise sunn mat? – Czy powinieneś jeść zdrowe jedzenie?
Ja, jeg bør ( i znowu nie wiem czy nie lepiej: Ja, det jeg bør) – Tak, powinienem.
Nei, jeg bør ikke (jak wyżej: Nei, det bør jeg ikke)- Nie, nie powinienem
Strasznie długi mi ten wpis wyszedł :)
Pozdrawiam
Ogólnie dobrze zrozumiałaś całe zagadnienie. Tam gdzie miałaś wątpliwości poprawnie jest:
Nei, det trenger jeg ikke.
Nei, jeg trenger det ikke.
Nigdy nie będzie dobrze, jeśli przesuniesz podmiot albo postawisz kilka elementów na pierwszym miejscu zdania, dlatego odpada:
Ja, det du må.Nei, trenger jeg ikke.Ja, det jeg bør.Nocna Sowo,
Dziękuję za pomoc. Już prawie wszystko jasne :)
Reasumując:
Zdanie: Ja, det du må – ŹLE
Zdanie: Ja, du må – DOBRZE
Zdanie: Nei, trenger jeg ikke – ŹLE
Zdanie: Nei, jeg trenger det ikke – DOBRZE
Dodając jeszcze czasownik SKULLE, mam pytanie o poprawność poniższych zdań:
Jeg skal gå på jobb – Pójdę do pracy
Skal du gå på jobb? – Czy pójdziesz do pracy?
Nei, jeg skal ikke (czy raczej: Nei, jeg skal det ikke) – Nie, nie pójdę
Ja, jeg skal (czy raczej: Ja, det skal jeg) – Tak pójdę
Strasznie mi to male “det” miesza :)
Pozdrawiam
Witam. Wasz blog jest świetny.. do ideału brakuje mi tylko możliwości ODSŁUCHANIA tekstów , które zamieszczacie. Czy jest taka możliwość , ze w przyszłości pojawi się taka opcja ? Bardzo mnie ciekawi jaką wymowę ma Nocna Sowa :)
Pozdrawiam bardzo serdecznie!
Wątpię, żebyśmy znaleźli czas na robienie nagrań do ćwiczeń.
Czy jest w norweskim jakaś różnica między “chcę” a “chciałbym”, chodzi mi o odpowiednik ang “i would like”
Możesz użyć czasownika modalnego w czasie przeszłym:
Jeg vil… → Jeg ville…
“trenger Isak ikke å se etter en plass” czemu taka konstrukcja a nie :” Isak trenger ikke å se etter en plass”? Jestem początkującym więc może jest to jakieś oczywiste, ale ja jeszcze nie słyszałem o takiej konstrukcji. Pomoglibyście mi to zrozumieć ?:)
Bo to jest zdanie złożone podrzędnie ze zmianą szyku. Na przedpolu jest zdanie podrzędne, na drugim łącznik (trenger), a na trzecim podmiot.
Bardzo podoba mi się Wasz sposób nauki języka, wszystko jest wytłumaczone, przejrzyste. Pomimo tego, ze chodzę na prywatne lekcje norweskiego to często tu zaglądam, przekazujecie wiedzę o wiele lepiej od mojego nauczyciela:)
pozdrawiam
Witajcie!
Mama pytanie dotyczące zdania 4: Vil han gjøre et dårlig inntrykk? Czy w krótkich odpowiedziach można użyć “gjøre” ,a jeśli tak, to w którym miejscu?
Jeśli w pytaniu jest inny, niemodalny czasownik, możesz użyć gjøre:
Snakker han?
Ja, det gjør han.
Zapomniałam jeszcze o jednym…Wytłumaczcie mi proszę, jaka jest różnica między czasownikami ha i få w tych konkretnych zdaniach. Dlaczego: Kan jeg få regningen?
ale:
Jeg vil ha en kaffe med melk.
Jestem “bardzo początkująca”. Obecnie uczę się słownictwa z zakresu żywności, restauracji… i tam, oprócz czasowników modalnych, przewijają się w/w. Wiem, że få, to bardziej skomplikowana sprawa ale pytam o tą konkretną sytuację.
å få – dostać
å ha – mieć, posiadać
Jeg vil få = Jeg vil ha – używamy jak polskiego “poproszę”.
Kurczę nie mogę rozgryźć tych odpowiedzi. Dlaczego we wszystkich odpowiedziach jest : Ja,det kan jeg. Ja, det vil jeg. Ja, det bør jeg. Ja, det skal jeg. a przy czasowniku må jest : Ja, jeg må . ?? :(
Det må jeg też jest poprawne.
O, dziękuję ! Lżej mi ;) Bardzo fajne ćwiczenie, wszystkie odpowiedzi napisałam poprawnie . Jak to dobrze, że jesteście.
Mam takie pytanie odnośnie czasownika må. Chciałam napisać, że “Im nie wolno rozmawiać z nikim o stanie pacjenta.” Która z tych wersji będzie poprawna?
De må ikke snakke med andre om den sykes tilstand.
De må snakke med ingen om den sykes tilstand.
Bo wydaje mi się, że wersja z podwójnym zaprzeczeniem (jak w polskim) po norwesku nie jest poprawna: De må ikke snakke med ingen om den sykes tilstand.
Ja bym użył pierwszej wersji (zamiast andre możesz też użyć noen), ale druga też jest poprawna. Podwójne zaprzeczenie, jak napisałaś, nie jest poprawne.
Wielkie dzięki. :-) Zawsze mam problem z zaprzeczeniami albo takimi słówkami jak nikt, żaden, ktoś.
Czy jest moze jakas strona gdzie mozna sprawdzic rodz ei et en do jakich wyrazow sa jakie i czy mozna prosoc więcej cwiczen strona wymaga duzo pracy ale bardzo sie ciesze ze jest jest super supert
Tak, słownik.
Hei może to nie calkiem dotyczy tego tematu ale mam pytanie o rzeczowniki
,,på torget, på jobb ,, prosze o wyjasnienie dlaczego jednym razem jest rzeczownik z koncowka a drugiem bez.
Drugi mam pytanie o lizanie palcow ze zdania wynika ze to sa konkretne palce a rzeczownik jest w formie nie okreslonej.
Dziekuje za pomoc
Przekieruję Cię do naszego artykułu na ten temat: Forma określona czy nieokreślona?
Palce są w formie nieokreślonej z powodu przymiotnika. Nie mamy tu na myśli “te brudne palce”, ale ogólnie, że nie powinno się lizać wszelkich brudnych palców.
Hei ! Czy w cwiczeniu (8) nie powinno byc skitne fingre zamiast slitne fingrer?
Dzięki, powinno. A fingre i fingrer są obie poprawne.
Czy Måtte i trenger są jak must i musn’t w angielskim?
znaczy måtte i må ikke
Tak
Hej,
Ja nie slyszalam, zeby Norweg powiedzial ” Jeg vil gå på kaffe” . Moze mowic ” Jag har lyst på kaffe” Jeg henter en kopp kaffe” Jeg har lyst til å drikke kaffe.
Nastepnie w tekscie ” Gdy pociag w koncu nadjechal” Når toget har endelig kommet, albo tlumaczenie po polsku “Gdy pociag w koncu nadjezdza, Isak nie musi szukac miejsca.
Sitter oznacza siedzi. Han setter seg og han har lyst til å lese ei avis
Dziękujemy za komentarz. Weźmiemy pod uwagę Twoje sugestie.