Czasowniki modalne w języku norweskim

Na każdym kroku spotkasz się z czasownikami modalnymi. Jest ich tylko pięć, więc szybko je zapamiętasz. Poznaj zasady ich użycia w zdaniu.

Czy znasz te wszystkie czasowniki?

å kunne – kan
å ville – vil
å måtte – må
å burde – bør
å skulle – skal

Ich zastosowanie wraz z przykładami znajdziesz poniżej, ale zacznijmy od tego, jak budować z nimi zdania.

Konstrukcja

modal hjelpeverb + verb i infinitiv

Po czasownikach modalnych używamy czasownika w bezokoliczniku bez å, np:

Jeg vil vite mer.
Chcę wiedzieć więcej.

Zauważ, że czasowniki modalne mają nieregularną formę czasu teraźniejszego, więc nie dodajemy do nich końcówki -r.

Kunne

Czasownik kunne jest jednym z pierwszych, które słyszy się na kursach norweskiego:

Kan du snakke norsk?
Czy umiesz mówić po norwesku?

Kunne używamy w pytaniach o pozwolenie, możliwość lub umiejętność zrobienia czegoś, np:

Kan jeg spille fotball?
Czy mogę pograć w piłkę?
Kan Sven kjøre bil?
Czy Sven umie jeździć / może jechać samochodem?
Kan jeg få en kopp te?
Czy mogę dostać filiżankę herbaty?

Na pytania z kan możesz odpowiedzieć krótko:

Ja, det kan jeg.
Tak, potrafię/umiem/mogę.
Nei, det kan hun ikke.
Nie, nie potrafi /nie umie / nie może.

Ville

Ville jest czasownikiem grzecznościowym. Używamy go w zdaniach wyrażających wolę i chęć, np:

Vil du være med på kino?
Czy chcesz pójść ze mną do kina?
Vil du ha te eller kaffe?
Czy chcesz herbatę czy kawę?
Merete vil gjerne reise til Bodø.
Merete chętnie pojedzie do Bodø.

Na pytania z vil też można odpowiadać krótko:

Ja, det vil jeg.
Tak, chcę.
Nei, det vil jeg ikke.
Nie, nie chcę.

W odpowiedziach twierdzących, często dodaje się gjerne:

Det vil jeg gjerne.
Chętnie / Z radością.

Måtte

Måtte jest używane, by wyrazić przymus, konieczność lub obowiązek.

Du må høre på pappa.
Musisz słuchać taty.
Jeg må endelig lære meg norsk.
Muszę wreszcie nauczyć się norweskiego.
Olav må gå på jobb hver dag.
Ulav musi chodzić codziennie do pracy.

Zdania przeczące z użyciem måtte mogą czasem sprawić trudność.

Han må ikke gå.
On nie może iść.
Du må ikke røyke.
Nie wolno Ci palić.

Må ikke nie oznacza więc “nie musisz”, ale jest mocnym wyrażeniem zakazu i ma podobny (ale mocniejszy) wydźwięk do kan ikke.

Żeby wyrazić polskie “nie musisz” po norwesku, można użyć czasownika trenge.

Han trenger ikke å gå.
On nie musi / nie potrzebuje iść.

Z tego powodu w krótkich odpowiedziach z måtte musimy dodać jedno zdanie:

Ja, det må jeg.
Tak, muszę.
Nei, det må de ikke.
Nie, nie wolno im.
Nei, det trenger dere ikke.
Nie, nie musicie.

Burde

Burde jest najrzadziej używanym czasownikiem modalnym wśród początkujących. Jest on za to powszechnie używany na tablicach informacyjnych, w przepisach prawnych oraz gdy chcemy dać komuś poradę, np:

Du bør ikke røyke.
Nie powinieneś palić.
Han bør spise bare sunn mat.
On powinien jeść tylko zdrowe jedzenie.
Sigrid hoster så mye, hun bør gå til legen.
Sigrid kaszle tak dużo, powinna iść do lekarza.

Krótkie odpowiedzi:

Ja, det bør du.
Tak, powinieneś.
Nei, det bør dere ikke.
Nie, nie powinniście.

Skulle

Tego czasownika używamy do wyrażania przyszłości. Możesz przeczytać o nim więcej w ćwiczeniu Kristin skal på skolen.

Jeg skal dra til onkelen.
Pojadę do wujka.
Ja, det skal jeg.
Tak, pojadę. (w tym kontekście)
Nei, det skal jeg ikke.
Nie, nie pojadę. (w tym kontekście)

Ćwiczenie

Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania.

Jeg bør kjøpe blomster, tenker Isak. Han står på plattformen og kan ikke vente på toget. Må det være så forsinket hver dag? Det bør komme til rett tid minst en gang. Isak vil ikke komme for sent igjen. Den gangen er det en viktig date og Isak vil gjøre et godt inntrykk.

Når toget endelig kommer, trenger Isak ikke å se etter en plass. Han setter seg og vil lese avisa, men det er for høyt på toget. Isak føler at han bør slappe av, men han kan ikke. Foran sitter det en far med ei datter. Mannen sier til barnet: Du må ikke slikke på skitne fingrer. Isak trenger ikke å høre på det så han tar på seg hodetelefoner, lukker øynene og glemmer om verden utenfor.

  1. Bør Isak kjøpe blomster?
    Ja, det bør han.
  2. Bør toget være forsinket?
    Nei, det bør det ikke.
  3. Vil Isak være punktlig?
    Ja, det vil han.
  4. Vil han gjøre et dårlig inntrykk?
    Nei, det vil han ikke.
  5. Må han se etter en plass?
    Nei, det trenger han ikke.
  6. Kan han lese avisa?
    Nei, det kan han ikke.
  7. Kan Isak slappe av?
    Nei, det kan han ikke.
  8. Kan jenta slikke på skitne fingrer?
    Nei, det må hun ikke.
  9. Må Isak høre på det?
    Nei, det trenger han ikke.
SprawdźxCała prawda jednym gestem.

Tłumaczenie

Powinienem kupić kwiaty, myśli Isak. Stoi na peronie i nie może doczekać się na pociąg. Czy on musi się tak spóźniać codziennie? Powinien chociaż raz przyjechać na czas. Isak nie chce znów się spóźnić. Tym razem jest to ważna randka i Isak chce zrobić dobre wrażenie.

Gdy pociąg w końcu nadjeżdża, Isak nie musi szukać miejsca. Siada i chce poczytać gazetę, ale w pociągu jest zbyt głośno. Isak czuje, że powinien się odprężyć, ale nie może. Naprzeciwko siedzi ojciec z córką. Mężczyzna mówi dziecku: Nie wolno Ci oblizywać brudnych palców. Isak nie potrzebuje tego słuchać więc zakłada słuchawki, zamyka oczy i zapomina o świecie wokół.

  1. Czy Isak powinien kupić kwiaty?
  2. Czy pociąg powinien się spóźniać?
  3. Czy Isak chce być punktualny?
  4. Czy chce zrobić złe wrażenie?
  5. Czy musi szukać miejsca?
  6. Czy może czytać gazetę?
  7. Czy Isak może się odprężyć?
  8. Czy dziewczynka może oblizywać brudne palce?
  9. Czy Isak musi tego słuchać?

Ułóż teraz własne zdania z użyciem czasowników modalnych. Jeśli będą dotyczyły Twoich codziennych spraw, to łatwiej je zapamiętasz.