Forma określona czy nieokreślona rzeczownika?
Gdy myślimy po polsku, określoność rzeczownika nie ma większego znaczenia. Dlatego w nauce norweskiego trzeba położyć na to szczególny nacisk. Dowiedz się kiedy i dlaczego używamy poszczególnych form, by zacząć myśleć po norwesku.
Forma nieokreślona
Gdy uczysz się rzeczowników, robisz to zapewne w formie nieokreślonej, np.
en forskjell
ei tavle
et kjønn
Rozpoznanie rodzaju (en, ei, et) w języku norweskim jest prawie niewykonalne. Z tego powodu powinno się uczyć rzeczowników wraz z rodzajnikiem.
Kiedy mam używać formy nieokreślonej?
- Gdy mówisz o czymś pierwszy raz lub coś przedstawiasz.
- Kiedy mówisz o określonym egzemplarzu.
- Przy określaniu cech osób.
- Gdy rzeczownik stoi wraz z przymiotnikiem określającym cechę.
Przeanalizujmy kilka przykładów.
- Det er ei tavle.
- Det er en penn.
- Są to zdania “przedstawiające”, tzn. pokazujemy coś pierwszy raz.
- Hun kjøpte en kjole på Oslo City.
- Maria har en onkel som bor i Argentina.
- Sa to określone “egzemplarze” wujka i sukienki. Zdania te również mówią o czymś pierwszy raz.
- Espen er et geni.
- Askeladd er en idiot.
- Określamy cechę osoby.
- Astrid er en flink lærer.
- Ole er en god arbeider.
- Przed rzeczownikiem stoi przymiotnik określający cechę.
To są podstawowe przypadki wynikające ze znaczenia i kontekstu. W niektórych sytuacjach o formie nieokreślonej decydują zasady gramatyczne, i te są ważniejsze od zasad wynikających z kontekstu:
- po noen, hver, hvilken,
- po zaimku dzierżawczym (min, din, hennes, osv.),
- po liczbach i wyrażeniach określających ilość,
- po genitiv -s.
Np:
Noen kvinner sitter på kafeen.
Min bil står i garasjen.
Andrzejs buss kommer aldri sent.
Sprawdź też zasady określające, kiedy przed rzeczownikiem można lub trzeba pominąć rodzajnik nieokreślony.
Forma określona
Na początku nauki mogłeś się spotkać z ćwiczeniami na przemianę rzeczownika z formy nieokreślonej na określoną.
en regel – regelen
ei kvinne – kvinna
et tre – treet
Były to pewnie żmudne i trochę nudne ćwiczenia, ale bardzo potrzebne. Dzięki nim znasz już zasady tworzenia tych form, a teraz pozostało już tylko zrozumienie sytuacji, w których one występują.
Kiedy więc używać form określonych?
- Gdy mówisz o czymś, co przed chwilą przedstawiłeś.
- Kiedy rzecz, o której mówisz jest czymś oczywistym dla rozmówcy lub powszechnie znanym.
- Kiedy rzeczownik jest dookreślony dodatkową informacją.
- Gdy mówisz o rodzaju albo gatunku.
Przeanalizujmy parę przykładów.
- Det er ei tavle. Tavla er hvit.
- Det er en penn. Pennen er blå.
- Najpierw przedmioty są przedstawione, a następnie muszą być określone.
- Sola skinner i dag.
- Jorda er rund.
- Sa to rzeczy, które wszyscy znają.
- Kjolen, som kun kjøpte på Oslo City, er svart.
- Onkelen, som hun har i Argentina, sover mye.
- Wiemy skąd te rzeczy/osoby pochodzą, są dookreślone.
- Løven kan bli utryddet.
- Løven er en slags katt.
- Mówimy o gatunku.
Tak, jak w przypadku formy nieokreślonej, istnieją zasady gramatyczne, które wymuszają formę określoną:
- jeśli rzeczownik stoi przed zaimkiem dzierżawczym,
- gdy rzeczownik stoi po noen av, mange av, få av, osv.
Np:
Bilen min står på gata.
Noen av kvinnene drikker kaffe.
Czy rozumiesz wszystkie zasady? Pamiętaj, że możesz zawsze pytać w komentarzach. Jeśli wszystko jasne, rozwiąż poniższe ćwiczenie.
Ćwiczenie
Wstaw rzeczowniki w odpowiedniej formie.
- Det er en forskjell mellom store og små pepperkaker.
- Treet, som står i hagen, skygger for lyset.
- Mange av studentene sitter på biblioteket.
- Sjiraffen er et veldig stort dyr.
- En mann kommer inn i stua. Mannen bærer en stor veske.
- Hver løve liker å jakte.
- Njål var et svært modig menneske.
- Hildes datter har aldri drukket kaffe.
- Hesten sin mater han hver dag.
- Fire elever tok en kort pause.
Twój komentarz
Komentarze:
Czy w zdaniu 6 nie powinno być “løve”? Liście nie polują :)
Hver løve liker å jakte på fallende løv ;)
Już poprawione, dzięki.
Dlaczego w zdaniu 7 jest menneske, a nie mennesken?
Dlaczego w 8 datter a, nie en datter?
I czy w zdaniu 2 tret wystepuje dlatego że rzeczownik jest określony dodatkową informacją?
I dlaczego w 6 løve a nie løvene?
Przeczytaj jeszcze raz ze zrozumieniem. Na pewno dasz radę odpowiedzieć na te pytania. :)
Skąd wynika konstrukcja w zdaniu nr. 9. Czy to zdanie oznacza to samo co:
Han mater hesten sin hver dag ?
Tak, te zdania znaczyłyby mniej więcej to samo. Informacja postawiona na pierwszym miejscu zdania jest często akcentowana. Rzecz w tym, że robiąc takie zmiany szyku, często zapomina się o odpowiednich formach rzeczownika i zaimka.
Mam pytanie do przykładu:
Onkelen, som hun har i Argentina, sover mye.
Nie powinno być HAN zamiast HUN?
Onkelen to wujek, a hun to ona :)
W tym zdaniu hun nie odnosi się do wujka. Gdyby tak było, brzmiałoby ono: Onkelen, som er i Argentina, sover mye.
“To są podstawowe przypadki wynikające ze znaczenia i kontekstu. W niektórych sytuacjach o formie nieokreślonej decydują zasady gramatyczne, i te są ważniejsze od zasad wynikających z kontekstu:
po noen, hver, hvilken,
po zaimku dzierżawczym (min, din, hennes, osv.),
po liczbach i wyrażeniach określających ilość,
po genitiv -s.”
Marcin, moglbys napisac troche wiecej przykladow co do tych regul? Bylbym bardzo wdzieczny, dzieki z gory :)
PS : fantastyczna strona
„Rozpoznanie rodzaju (en, ei, et) w języku norweskim jest prawie niewykonalne.” Gdy otwieram słownik widzę, że wiele rzeczowników posiada charakterystyczne końcówki dla danego rodzaju gramatycznego np. dla rodzaju en: -sjon, -het, -else, -itet, -isme; dla rodzaju et: -skap, -eri itp… Zauważyłem też, że istnieją wyjątki np. et værelse, et universitet, en vitenskap… Mam wrażenie, że w wielu przypadkach rodzaj rzeczownika można odgadnąć! W związku z tym mam kilka pytań: Czy Norwegowie wyczuwają rodzaj gramatyczny po takich końcówkach? Czy to właśnie takie charakterystyczne zakończenia sprawiają, że dla Norwega dany rzeczownik brzmi „męsko” lub „nijako”? Czy Norweg widząc jakiś rzeczownik po raz pierwszy, bez rodzajnika, jest w stanie prawidłowo określić jego rodzaj? Bardzo mnie to ciekawi! Z góry dziękuję za odpowiedź. Pozdrawiam.
Każde norweskie dziecko uczy się nowego rzeczownika w konkretnym kontekście, a więc także w odpowiedniej formie. Nie raz słyszałam jak rodzic poprawia swoje dziecko, bo użyło złego rodzajnika. W szkole też się tego uczą. Każdego słowa osobno. Przypuszczam, że nikt z nich nie wyrecytuje końcówek, które wskazywałyby na jedną, bądź drugą formę. Z pewnością mają większą intuicję, która wynika z doświadczenia w używaniu języka.
kiedy używamy rodzajnika?
zawsze myślałem, że rzeczownik musi mieć zawsze:
1. rodzajnik en, ei, et (ubestemt, entall)
2. koncówke -en, -a, -et (bestemnt, entall)
3. koncówke -er (ubestemt, flertall)
4. koncówke -ene (bestemt, flertall)
przerabiając på vei znalezlismy na stronie 33 tekst o sniadaniu, gdzie jest opis sniadania Finn i Grete. sam rzeczownik Frokost jest bez rodzajnika ale wymieniane produkty ktore jedza sa tez bez zaimka.
Do Twojej listy dodałbym jeszcze rodzajniki określone i zaimki wskazujące.
Nie wiem, dlaczego autorzy På Vei nie użyli rodzajnika, bo nie znam kontekstu ćwiczenia. Ale odsyłam Cię do naszego innego artykułu: Kiedy nie używamy rodzajników nieokreślonych – myślę, że tam znajdziesz odpowiedź.
Przy formie nieokreślonej są podane zasady gramatyczne.. mam rozumieć, że po nich NIE używamy rodzajnika? troszkę się pogubiłam :)
Jedna sprawa to kiedy używamy formy określonej, a kiedy nieokreślonej – na tym skupiliśmy się w tym artykule. Użycie rodzajnika nieokreślonego to inna sprawa.
Gdy przed rzeczownikiem jest zaimek dzierżawczy (min, din itd) lub zaimek pytający hvilken, wtedy nie używamy rodzajników. Zerknij też do artykułu Kiedy nie używamy rodzajników nieokreślonych. Kolejną rzeczą jest policzalność rzeczownika.
Oczywiście chodziło mi o formę nieokreślona, bo słowa “bil” czy “buss”nie mają nic przed sobą ani żadnego przyrostka. Tzn. po “noen”, “hver”, “hvilken”, dzierżawczych używamy samego rzeczownika, bez “en, ei, et”?
A ja mam pytanie, stricte znaczeniowe.
Treet, som står i hagen, skygger for lyset.
(Drzewo, które stoi w ogrodzie, (…)
skygger – cienie
Mam problem z rozszyfrowaniem, jakie znaczenie, po polsku ma zwrot “skygger for lyset”.
Pozdrawiam,
Po polsku powiedzielibyśmy “zasłania światło”.
W zasadach do f. określ. jest napisane, że używa się jej, kiedy mówimy o określonym egzemplarzu. Ostatnio podczas nauki z fiszkami spotkałam się z przykładem zdania: Flmen er pa onsdag. Dlaczego jest tutaj użyta f. określ.? Przecież mowa jest o konkretnym flimie…
No właśnie, konkretny film więc forma określona.
Pomyliłam sie. Miałam na myśli, że w zasadach do formy NIEokreslonej jest napisane, ze używa się jej kiedy mówimy o określonym egzemplarzu… Juz nie wiem, której użyć…
To zależy od zdania. W Twoim film jest konkretny, ten w środę, ten o którym rozmówca wie. Dlatego powinna być forma określona. Możesz też powiedzieć Det er en film på onsdag. To jest określony “egzemplarz” filmu i używając zdania przedstawiającego (jest to informacja, którą rozmówca pewnie słyszy pierwszy raz) dajemy mu formę nieokreśloną.
Dziękuję. Jeszcze jedno pytanko: jeżeli używamy formy określonej do konkretnych rzeczy, to w zdaniu Hvor er toalettet chodzi o konkretną toaletę. Ale dlaczego w zdaniu Han har et lite bad jest forma nieokreslona? Przeciez mowa jest o konkretnej łazience, tej JEGO łazience, a nie innej. Mam nadzieje, ze się nie powtarzam, ale po prostu temat rodzajnikow i form w kazdym języku mnie przytłacza i wolę pytać milion razy o to samo, ale zrozumieć :)
Teraz znalazłam jeszcze jedno zdanie, które ma formę określoną, a wydaje mi się ma taki sam wydźwięk, jak
Han har et lite bad.
Vs.
Det er soverommet vårt.
Ten temat jest naprawdę skomplikowany…
Zaimek dzierżawczy wymusza formę określoną.
Gdy mówisz, że ktoś coś posiada, to “przedstawiasz” ten przedmiot albo osobę, dlatego forma nieokreślona.
Pewnie po 3 latach już znasz odpowiedź na to pytanie i wiesz dlaczego jest tak a nie inaczej ale napiszę dla tych którzy tez maja z tym problem i mogą w przyszłości tu trafić. W pierwszym zdaniu też jeszcze nie do końca to rozumiem, a co do Han har et lite bad chodzi o zasady gramatyczne, które jak zaznacza autor są ważniejsze od zasad wynikających z kontekstu, a mianowicie to iż po liczbach i wyrażeniach określających ilość (w tym przypadku jest to lite) używamy formy nieokreślonej.
Źle zrozumiałam zdanie przez co poknociłam tutaj i nie zauważyłam wcześniejszej odpowiedzi dzięki której już wszystko stało się jasne i dla mnie
Tu akurat chodzi o przymiotnik określający cechę. Lite oznacza tu mały.
Dlaczego w zdaniu:
I helgene horer jeg pa musikk
jest użyta forma określona?
Gdy mówimy, że coś dzieje się w weekend, to używa się formy określonej, tak jest przyjęte.
i helga / i helgen / i helgene
Ale trudno nauczyć się tych rodzajów bo nie ma tego w języku polskim ale dziękuję za wyjaśnienia
Cześć,
Zaczynam swoją przygodę z norweskim i chciałem się podpytać o zastosowanie formy określonej rzeczownika, W tym artykuł i jest podana zasada “…W niektórych sytuacjach o formie nieokreślonej decydują zasady gramatyczne, i te są ważniejsze od zasad wynikających z kontekstu:
po zaimku dzierżawczym (min, din, hennes, osv.),
po noen, hver, hvilken,
Noen kvinner sitter på kafeen. -> Nie powinno być Noen kvinner sitter på en kaffe ? skoro to forma nie określona?
Min bil står i garasjen. ->Min bil står i en garasje ?
Flaska står på et bord. Dlaczego w tym zdaniu butelka jest w formie określonej?
Lepiej by było Flaska står på bordet.
Flaska jest w tym zdaniu podmiotem i powinna być w formie określonej. Jeśli chcesz ją przedstawić, możesz powiedzieć:
Det står ei flaske på bordet.
Dziękuję za odpowiedź. Wnioskuję zatem, że wszystkie rzeczowniki które pełnią w zdaniu funkcję podmiotu będą zawsze w formie określonej?
Zazwyczaj tak jest, ale zdarzają się zdania, w których tak nie będzie. Np. gdy rzeczownik jest jednocześnie nazwą. Cytat z Wikipedii: Tiger (Panthera tigris) er et stort kattedyr.
Jaka forme mam uzyc zadajac pytania np. Gdzie jest dom?
Czy w tym pytaniu nie masz na myśli konkretnego domu?