Tajemnicze domy na półkach skalnych

Dagens beboere i Norge eier minst en bil. Når det gjelder mennesker som bor langt fra byen, er ingen overrasket over det. De trenger et pålitelig og uavhengig transportmiddel.

Dzisiejsi mieszkańcy Norwegii posiadają przynajmniej jeden samochód. W przypadku osób mieszkających daleko od miasta, nikogo to nie dziwi. Potrzebują niezawodnego i niezależnego środka transportu.

En gang eide folket minst en båt. I tiden da det ikke fantes et så omfattende veinett, var fjordene naturlige kommunikasjonslinjer. Det forklarer delvis hvorfor de bodde i så utilgjengelige for oss steder.

Kiedyś ludzie posiadali przynajmniej jedną łódź. W czasach gdy nie było tak rozbudowanej sieci dróg, fiordy były naturalnymi szlakami komunikacyjnymi. To częściowo wyjaśnia, dlaczego mieszkali w tak trudno dostępnych dla nas miejscach.

Geirangerfjorden
Geirangerfjorden. Lipiec 2019.
Czy widzisz te domy po prawej stronie?

Da vi for første gang så husene som lå på berghyllene ved Geirangerfjorden, var vi veldig forbauset. Hvor gal må man være til å bestemme seg for et sånt liv? Hvor mye anstrengelse krevde det til å bygge en hel gård i tiden da det ennå ikke fantes motorbåter? Hvor vanskelig var det for dem å ro om vinteren, i sterk vind, i regn eller snø?

Gdy pierwszy raz zobaczyliśmy domy położone na półkach skalnych przy Geirangerfjorden, byliśmy bardzo zaskoczeni. Jakim trzeba być szalonym, żeby zdecydować się na takie życie? Ile wysiłku wymagało zbudowanie całego gospodarstwa w czasach, gdy nie było jeszcze łodzi motorowych? Jak trudno było im wiosłować zimą, przy dużym wietrze, w deszczu lub śniegu?

Noen av gårdene ligger rett ved vannkanten. Det er mulig at de ikke var så vanskelige å bosette seg i. Likevel må man huske at disse menneskene ikke hadde en alternativ vei til eller fra hjemmet. Enten med båt eller med farlig klatring til… ingensteds.

Niektóre gospodarstwa położone są tuż przy brzegu. Możliwe, że nie były aż tak trudne do zasiedlenia. Jednak trzeba pamiętać, że Ci ludzie nie mieli alternatywnej drogi do domu lub z domu. Albo łodzią, albo niebezpieczną wspinaczką do… nikąd.

De andre gårdene ligger 250 meter over havnivå. Det er steder hvor man må klatre opp en knapt synlig sti eller, obs, klatre i en stige. Da eierne ikke ville ha uventete gjester, tok de av stigen, så ingen kunne komme til dem.

Inne gospodarstwa leżą 250 metrów nad poziomem wody. To miejsca, do których trzeba się wspinać ledwo widoczną ścieżką albo, uwaga, wejść po drabinie. Kiedy właściciele nie chcieli mieć niespodziewanych gości zdejmowali drabinę, by nikt nie mógł się do nich dostać.

Det er lett å tenke at det var vanskeligere å leve på de gårdene som lå høyere. Det viser seg likevel at det var der som fantes de beste jordforholdene og større avlinger. Bosetningene som lå rett ved vannet, ble bygget mye senere.

Łatwo pomyśleć, że trudniej było żyć w gospodarstwach, które leżały wyżej. Okazuje się jednak, że to tam były najlepsze warunki glebowe i większe plony. Osady leżące tuż przy wodzie, zostały zbudowane znacznie później.

Geirangerfjorden, Skageflå
Widok na Geirangerfjorden z gospodarstwa Skageflå.
Zdjęcie: Per Eide

Datidens nordmenn tok seg av fiske og oppdrett av dyr. Noen av dem eide høner, kyr, sauer, geiter og hester. De dyrket planter og endog frukthager. Det er vanskelig å tro på når man observerer disse stedene fra vannet. Man må se nøye for å se miniatyrbygg, frukttrær og enger festet til bergveggene. Alle disse stedene er forlatt i dag.

Norwegowie tamtych lat zajmowali się połowem ryb i hodowlą zwierząt. Niektórzy posiadali kury, krowy, owce, kozy i konie. Uprawiali rośliny, a nawet sady. Trudno w to uwierzyć obserwując te miejsca z poziomu wody. Trzeba się mocno przyjrzeć, by zobaczyć miniaturowe budynki, drzewa owocowe i łąki przymocowane do skalnych ścian. Wszystkie te miejsca są dziś opuszczone.

Lurer du på hvorfor alle har flyttet bort? Noen gikk tom for drikkevann da vannet fra fossen sluttet å nå dem. På de andre stedene var det risiko for steinras eller skred. Vi vet bare om 6 personer som døde på den måten. Men hvis det er sant at de første bosetningene ble grunnlagt i vikingtiden, måtte det ha skjedd mange myskiske historier her.

Czy zastanawiasz się dlaczego wszyscy się wyprowadzili? Niektórym skończyła się woda pitna, gdy woda z wodospadu przestała do nich docierać. W innych miejscach istniało ryzyko obrywu skalnego lub osuwisk. Wiemy jedynie o 6 osobach, które zginęły w ten sposób. Ale jeśli prawdą jest, że pierwsze osady założono w czasach wikingów, to musiało się tu wydarzyć wiele tajemniczych historii.

I 2005 fikk Geiranger status som UNESCOs verdensarv. Siden 1975 har organisasjonen Storfjordens venner restaurert over 130 bygninger langs fjordene. Foreningen, bortsett fra vedlikehold av hus, arrangerer også interessante turer.

W 2005 roku Geiranger otrzymało status światowego dziedzictwa UNESCO. Od 1975 roku organizacja Storfjordens venner odrestaurowała ponad 130 budynków położonych wzdłuż fiordów. Stowarzyszenie, poza utrzymywaniem domów, organizuje też ciekawe wycieczki.

Noen av disse stedene kan du besøke på egen hånd. De mest kjente gårdene er: Knivsflå, Skageflå og Blomberg. Om sommeren kan du komme til dem med båten MS «Geirangerfjord» fra Geiranger sentrum. Til Knivsflå tar fotturen fra fjorden oppover 40 minutter, til Skageflå 25 minutter, og til Blomberg 60 minutter. Noen av rutene er ganske krevende. Det er verdt å notere telefonnummeret til en taxibåt som vil komme med hjelp hvis nødvendig.

Niektóre z tych miejsc możesz odwiedzić na własną rękę. Najbardziej znanymi gospodarstwami są: Knivsflå, SkageflåBlomberg. Latem możesz dostać się do nich łodzią MS «Geirangerfjord» z centrum Geiranger. Do Knivsflå piesza trasa z fiordu w górę zajmuje 40 minut, do Skageflå 25 minut, a do Blomberg 60 minut. Niektóre trasy są dość wymagające. Warto zapisać sobie numer telefonu do taksówki wodnej, która w razie czego przypłynie z pomocą.

Geirangerfjorden, Skageflå
Widok na góry w okół Geirangerfjorden. Sierpień 2021.

Skal du til Geiranger? Hva er inntrykkene dine, og hva kan du anbefale hvis du allerede har et slikt eventyr bak deg?

Wybierasz się do Geiranger? Jakie masz wrażenia i co możesz polecić, jeśli masz już taką przygodę za sobą?