Hvorfor er Ålesund annerledes?

Norske byer forbinder man med tradisjonelle trebygninger. Ålesund er annerledes. Det er en arkitektonisk perle som ligger på pittoreske øyer, bak som skjuler en gripende historie.

Norweskie miejscowości kojarzą się z tradycyjną drewnianą zabudową. Ålesund jest inne. To perełka architektoniczna położona na malowniczych wyspach, za którą kryje się poruszająca historia.

Ålesund har lenge vært en viktig fiskehavn. Livet her dreide seg om fiske etter torsk som senere ble sendt til Spania. På de gamle bildene kan vi se en vakker, tettbygd treby, mange fiskebåter, Aksla-fjellet og en moderne bypark ved foten. Vintrene var vanligvis milde her, så havna frøs ikke.

Ålesund od dawna jest istotnym portem rybackim. Życie kręciło się tu wokół połowu dorsza, którego wysyłano później do Hiszpanii. Na starych fotografiach możemy zobaczyć piękne, drewniane miasto o ciasnej zabudowie, liczne łodzie rybackie, górę Akslę i nowocześnie zaprojektowany park miejski u jej podnóża. Zimy były tu zwykle łagodne, więc port nie zamarzał.

En januarnatt i året 1904 brøt det ut en brann i fabrikken. Det kom en storm. Vinden fikk brannen til å spre seg fra et hus til et annet. I løpet av noen dager ble byen fullstendig ødelagt. Det brant ned 850 hus. 12000 personer stod uten tak over hodet. Brannstedet ble dekket av snø, og for innbyggerne begynte kampen for overlevelse.

Pewnej styczniowej nocy 1904 roku w fabryce wybuchł pożar. Przyszedł sztorm. Wiatr sprawił, że ogień przenosił się z jednego domu na drugi. W ciągu kilku dni miasto zostało doszczętnie zniszczone. Spłonęło 850 domów. 12000 osób pozostało bez dachu nad głową. Pogorzelisko przykrył śnieg, a dla mieszkańców rozpoczęła się walka o przetrwanie.

Det er vanskelig å tro at det bare døde én person. Det var ei 76 år gammel dame som bodde ved siden av brannstasjonen. Et av husene ble legendarisk. Innbyggerne, Anders og Regine, ville ikke forlate den selv om brannen herjet nabolaget. De overlevde. Huset deres, kalt Waldehuset, stod igjen. I dag kan man besøke dette stedet, og drikke kaffe med dem. Nei, kanskje ikke med dem. Selv om det kommer an på hva man tror på.

Trudno uwierzyć, że zginęła tylko jedna osoba. Była to 76 letnia kobieta, która mieszkała obok straży pożarnej. Jeden z domów stał się legendarny. Mieszkańcy Anders i Regine nie chcieli go opuścić, mimo że pożar pustoszył okolicę. Przeżyli. Ich dom, nazywany Waldehuset ocalał. Dziś można odwiedzić to miejsce i napić się z nimi kawy. Nie, może nie z nimi. Chociaż to zależy, w co kto wierzy.

Nyheten om den forferdelige brannen spredte seg raskt rundt om i verden. Det ble sendt hjelp ikke bare fra hele landet. Vilhelm II Hohenzollern, som elsket å besøke Norge, sendte fire store skip med mat, medisiner, utstyr og et mannskap klart til å hjelpe. I dag kan du finne en gate i byen oppkalt etter ham og en statue i parken.

Wieść o strasznym pożarze szybko rozeszła się po świecie. Pomoc nadsyłano nie tylko z całego kraju. Wilhelm II Hohenzollern, który uwielbiał odwiedzać Norwegię, wysłał cztery duże statki z jedzeniem, lekami, sprzętem i załogą gotową do pomocy. Dziś znajdziesz w mieście ulicę nazwaną jego imieniem i pomnik w parku.

Rekonstruksjonen tok tre og et halvt år. Det ble bestemt at byen skulle gjenoppbygges av stein. Art nouveau -stilen, også kjent som jugend, var fasjonabel på den tiden. Arkitekter, byggherrer og byplanleggere ble hentet inn for å omdefinere gatene. Alle takene ble dekket med skifer som var holdbart og tryggere ved brann. Når man ser på dekorasjonene på bygningene, kan man se at noen moret seg godt med å lage dem. Her finner du blomster, frukt og til og med ugler.

Odbudowa trwała trzy i pół roku. Zdecydowano, że miasto zostanie odbudowane z kamienia. Wybrano modny w tym czasie styl art nouveau, nazywany również jugend. Sprowadzono architektów, budowniczych i urbanistów, którzy na nowo wyznaczyli przebieg ulic. Wszystkie dachy pokryto łupkiem, który był wytrzymały i bezpieczniejszy w przypadku pożaru. Przyglądając się zdobieniom na budynkach, można zauważyć, że niektórzy przy tworzeniu dobrze się bawili. Znajdziesz tu kwiaty, owoce, a nawet sowy.

Jugendstilen regjerte også i interiøret. Ved første øyekast, ikke veldig norsk, men en nøye observatør vil finne motiver hentet fra vikingtiden. Ofte dukket det opp glassmalerier, utsmykkede møbler, kjøkkenutstyr og intrikate smykker.

Jugendstil królował też we wnętrzach. Na pierwszy rzut oka mało norweskie, ale baczny obserwator znajdzie motywy zaczerpnięte z czasów wikingów. Często pojawiały się witraże, bogato rzeźbione meble, naczynia i skomplikowana biżuteria.

Bygårdene med tårn og vinduer i forskjellige former skaper en litt eventyrlig atmosfære. Dette er heldigvis innenfor grensene for god smak. Ikke som denne byen i Tyrkia hvor det er bygget over 700 slott, hvor ingen ønsker å bo.

Kamienice z wieżyczkami, oknami o różnych kształtach sprawiają trochę bajkowy klimat. Na szczęście taki w granicach dobrego smaku. Nie jak to miasto w Turcji, gdzie zbudowano ponad 700 zamków, w których nikt nie chce mieszkać.

Selv fra nåtidens perspektiv kan du se elan og ambisjoner i disse bygårdene. Nederst gjentas det avrundede vinduer – der var det planlagt servicelokaler. På den tiden måtte byen være full av liv. Alle nødvendige saker ble behandlet her, fra en skomaker til shopping i en kolonial – en butikk med utenlandske spesialiteter.

Nawet z dzisiejszej perspektywy widać w tych kamienicach rozmach i ambicje. Na dole powtarzają się zaokrąglone okna – tam zaplanowano lokale usługowe. W tamtych czasach miasto musiało tętnić życiem. Załatwiano tu wszystkie niezbędne sprawy, od szewca po zakupy w kolonialu – sklepie z zagranicznymi specjałami.

Og i dag? Mange flotte lokaler kan leies. Men hva til? Det er et turiststed. I stedet for å gå til en sentrumsbutikk, foretrekker lokalbefolkningen å kjøre til Moa. Det er her det andre sentret ligger – kjøpesenteret. Folk kommer gjennom tunneler, broer og ferger fra fjerne øyer eller fra landsbyer bak fjellene, bak skogene. På denne måten unngår de den historiske byen, som ikke ville romme alle biler uansett.

A dziś? Wiele przepięknych lokali można wynająć. Tylko po co? To miejsce turystyczne. Zamiast iść do sklepu w centrum, mieszkańcy wolą podjechać samochodem do Moa. To tam jest drugie centrum miasta – centrum handlowe. Ludzie przybywają tunelami, mostami, promami z odległych wysp albo ze wsi położonych za górami, za lasami. Omijają w ten sposób zabytkowe miasteczko, które wszystkich samochodów i tak by nie pomieściło.

Det gamle sentret er som et postkort, et minne fra gamle dager, ørlite grann magi. Så snart solen kommer ut, dukker alle opp her, som om de plutselig kom ut av gjemmestedene sine. Gatene er fulle av turister, på seilbåter nipper de til champagne, og de står i kø til restauranter.

Stare centrum jest jak pocztówka, wspomnienie dawnych czasów, odrobina magii. Kiedy tylko wychodzi słońce pojawiają się tu wszyscy, jakby nagle wyszli ze swoich kryjówek. Ulice są pełne turystów, na żaglówkach popijają szampana, do restauracji ustawiają się w kolejkach.

Jugendby er lokalbefolkningens stolthet. Den ligger i nærheten av de vakreste norske fjordene og fjellene kalt Alpene. Hadde det ikke vært for den største brannen i Norges historie, ville dagens Ålesund være en nydelig fiskeby – som mange i Norge. Takket været det som skjedde, er den så unik.

Jugendby jest dumą mieszkańców. Leży w pobliżu najpiękniejszych norweskich fiordów i gór nazywanych Alpami. Gdyby nie największy pożar w historii Norwegii, dzisiejsze Ålesund byłoby uroczym miasteczkiem rybackim – jakich wiele w Norwegii. Dzięki temu co się wydarzyło, jest tak unikatowe.